Yumurta, bilinen en büyük üreme hücresidir ve aynı zamanda insanların severek tükettiği mükemmel bir besin kaynağıdır.
Tadı, besleyiciliği, pratik pişirimi, doğal ve mükemmel ambalajı ile olmazsa olmazdır.
Bilinenin aksine yumurta oluşumu için eşleşme de gerekli değildir yani tavuk sadece kendisi de yumurta yapabilir.
Anne sütünden sonra en yararlı besin maddesi olarak değerlendirilmektedir. Çok sayıda temel besin maddesinin yanında antioksidanlar ve biyoaktif komponentler içerir.
Bu nedenle gıda alanı dışında; kimya, farmakoloji, kozmetik ve tıpta da kullanımı giderek artmaktadır.
Biz de bu değerli besin maddesi hakkında bilmediğimiz 15 önemli ve çarpıcı bilgiyi derledik!
1. Yumurtanın besin madde değerleri ne kadar yüksektir ? Bir yumurta kaç kaloridir ?
Yumurta, sağlıklı yaşam için, gerekli olan 6 temel besin grubunun (protein, yağ, karbonhidrat, vitamin, mineral ve su) tümünü içerir. Bir yumurta, birçok besin maddesi (protein, n-3 yağ asitleri, vitamin A, K, D, E, B2, B12, niyasin, biyotin, pantotenik asit ve birçok mineral) için önerilen günlük dozların %9’dan fazlasını karşılamaktadır.
Yüksek besin maddesi içeriğine rağmen yumurtanın enerji içeriği düşüktür. Orta boy bir yumurtanın (60 gr) enerji içeriği ortalama 80 Kcal'dir.
2. Çiğ yumurta tüketimi sağlığa zararlı mıdır ?
İnsanların çiğ yumurta tüketmesi bazı patojen bakteriler (özellikle Salmonella) açısından risk oluşturur. Çiğ yumurta akının sindirilebilirliği çok düşüktür, pişmemiş yumurtada bulunan bazı proteinler diğer besinlerle alınan vitamin ve mineralleri kendine bağlayarak vitamin ve minerallerden yararlanmayı engeller.
Emilimi ve yarayışlılığı engellenen vitamin ve mineraller doğruca dışarı atılır. Yumurta pişirildiği zaman sindirilebilirliği ve yarayışlılığı artarken, vitamin ve mineralleri bağlayan yumurta proteinleri de yüksek sıcaklıkta denatüre olur.
Pişmiş yumurta proteinleri, vitamin ve mineralleri kendine bağlayamaz. Bu nedenle uzun süre çiğ yumurta akı tüketenlerde bu vitamin (özellikle biyotin) ve minerallerin eksikliğine bağlı sağlık sorunları görülebilir.
Kısaca çiğ yumurta tüketimi sağlığa yararlı değildir. Ancak sindirim sorunlarına ve vitamin - mineral eksikliğine yol açacağından sağlığa zararlıdır.
3. Köy yumurtası olarak satılan yumurtalar sağlığa zararlı mıdır ?
Köy yumurtası tüketimi sağlığa zararlı olabilir. Özellikle bebeklere yedirilmesi sakıncalıdır.
4. Sarısı daha koyu renkli olan yumurta daha lezzetli ya da daha besleyici midir ?
Bu pigmentleri tavuk üretemez, tükettiği yemlerle alması gerekir. Yumurta sarısına rengini veren lutein ve zeaksantin pigmentleri aynı zamanda önemli antioksidanlardır.
Bu pigmentler tat oluşturmaz. Bu nedenle açık ve koyu sarılı yumurtaların besin değerleri ve lezzetleri arasında bir fark yoktur.
5. Kahverengi kabuklu yumurtalar beyaz kabuklu yumurtalara göre daha besleyici midir?
Kabuk rengi kalıtsal bir özelliktir. Genelde kahverengi tüylü ve kırmızı kulakçık rengine sahip tavuklar kahverengi kabuklu yumurta yumurtlar.
Beyaz tüylü ve beyaz kulakçık rengine sahip tavuklar beyaz kabuklu yumurta yumurtlar. Kahverengi kabuklu yumurtalar biraz daha iridir ve kabuk kırılma mukavemeti daha yüksektir.
Fakat kahverengi ve beyaz kabuklu yumurtaların besin değerleri arasında fark yoktur.
6. Bir tavuk günde 1 yumurtadan daha fazla yumurta yumurtlayabilir mi ?
Bazı fizyolojik nedenlerden ( örneğin erken ovulasyon) bazı tavukların günde 2 kez yumurtladığı görülebilir. Fakat bu tavuklar ertesi gün yumurta yumurtlamaz.
7. Yumurtanın kollajen içeriği yüksek midir ?
Yumurta kabuk altı zarlarının yapısında yüksek miktarda kollajen bulunur. Kabuk altındaki zarların esnek olduğu kadar stabil durmasını sağlayan kollajenler aynı etkiyi insanlarda da gösterdiğinden tüketimi oldukça yararlıdır.
Bir çok ünlü kozmetik firmasının da kullandığı yumurta kabuk altı zarları dünyanın en ucuz kollajen kaynağı olarak gösterilmektedir.
Yumurta kabuk altı zarları, haşlanmış yumurtanın üstünde (zarı soymadan) tüketilebilir. Cilt esnekliğini ve kırışıklık azaltıcı etkisini gözle görülür şekilde düzenleyecektir.
8. Yumurta yıkanır mı ?
Yıkama, yumurta kabuğundaki koruyucu tabakaya (kütikül) zarar verir.
Özellikle soğuk suda yıkanan yumurtalarda kabuk yüzeyinde bulunan mikroorganizmalar yumurta üzerindeki mikroskobik gözenekler aracılığıyla yumurta içine çekilir.
Bu nedenle yıkanan yumurtalarda enfeksiyon riski artar. Ayrıca elde yıkanan yumurtalara el ile temas yoluyla bir çok patojen bulaşabilir.
9. Haşlanan yumurtada sarının etrafında neden yeşil - gri renkli bir tabaka oluşur ?
Uzun süre yüksek sıcaklıkta haşlanmış veya haşlandıktan sonra uzun süre soğutulmadan kalmış yumurtalarda sarının etrafında yeşil – gri renkli halka oluşur.
Bu yumurtalarda belirgin bir kükürt kokusu hissedilir. Yumurtadaki demir ve kükürtün sarı yüzeyinde etkileşimi sonucu bu renk değişimi oluşur. Bu yumurtanın tüketimi sağlığa zararlı değildir.
10. Bazı haşlanmış yumurtaların kabukları neden zor soyulur ?
Taze yumurtalar haşlandığı zaman daha zor soyulur. Çünkü kabuk ile kabukaltı zarları ve yumurta akı daha sıkı bağlanmıştır.
Yumurta bekletilince su kaybı olur, küt uçta dış ve iç kabukaltı zarları birbirinden ayrılarak hava hücresi oluşur. Bu yumurtalarda kabuk daha kolay soyulur. Kısaca zor soyulan yumurta daha tazedir.
11. Yumurtanın döllü olup olmadığı nasıl anlaşılır? Kan lekesi yumurtanın döllü olduğunun kanıtı mıdır?
Ticari yumurta üretiminde sürüde horoz bulunmadığı için üretilen yumurtaların tümü dölsüzdür.
Ancak köy yumurtası alınırsa ve sürüde horoz varsa sarının yüzeyindeki halka şeklindeki kan lekesi, yumurtanın döllü olduğunun, embriyo gelişiminin kanıtı olabilir.
Marketlerden alınan karton viyol içerisindeki yumurtalarda kabuğa yakın yerde veya ak üzerinde görülen kırmızı lekeler tavuğun karaciğerinde ya da yumurtalığında oluşmuş kan lekeleridir. Bu lekeler döllülük ya da embriyonik gelişim değildir.
12. Yumurtanın kolesterolü yüksek midir ? Kolesterolsüz yumurta üretilebilir mi ?
Orta büyüklükte bir yumurta 210 mg kadar kolesterol içerir. Bu kolesterolün hemen hemen tamamı yumurta sarısında bulunur.
Yüksek kolesterol sorunu yaşayan insanların günde bir yumurta sarısından fazla tüketmesi önerilmez. Yumurta akında kolesterol yoktur.
Bu nedenle yüksek kolesterol sorunu olan insanların yumurta akı tüketmesinin bir sakıncası yoktur.
Kolesterolsüz yumurta üretmek mümkün değildir. Ancak; genetik ıslah, rasyon içeriğinin değiştirilmesi, bazı yem katkıları veya bazı kimyasallarla yumurta kolesterolünü bir miktar azaltmak (%10 – 50) mümkündür.
13. Fonksiyonel yumurtalar güvenilir midir ?
Fonksiyonel yumurtalar son yıllarda yaygınlaşan yumurta çeşitleridir. Yumurtanın sahip olduğu besin değerinin yem içeriği değiştirilerek artırılması ya da azaltılmasıyla oluşturulur.
Selenyumlu, omegalı, vitaminli, mineralli yumurtalar fonksiyonel yumurtalara örnektir. Fonksiyonel yumurtanın diğer fonksiyonel gıdalara göre en önemli avantajı, aşırı dozun hemen hemen imkansız olmasıdır.
Çünkü tavuk yumurtayı neslinin devamı için üretir ve hiçbir besin maddesini embriyoya zararlı olacak dozda yumurtaya aktarmaz. Bu nedenle bu yumurtaların tüketimi güvenilirdir.
14. Tavuklara verilen antibiyotikler yumurtaya geçer mi?
Bazı ülkelerde yumurta sektöründe veteriner denetiminde ve hastalık tedavisi amacıyla bazı antibiyotiklerin kullanımına izin verilmektedir. Arınma süresi tamamlanmadan üretilen yumurtaların satışı yasaklanmıştır.
Ülkemizde de AB uyum sürecinde antibiyotik kullanımı yasaklanmıştır. Antibiyotik kullanımına izin verilen ülkelerde bu riski almak istemeyen tüketiciler antibiyotik kullanımının tamamen yasak olduğu organik yumurtaları tercih edebilir.
15. Yumurtanın protein içeriği ne kadar yüksektir ?
Bir orta boy yumurta ortalama 8 gram (%13) protein içerir. XL boy yumurtalarda bu miktar 13 grama kadar çıkmaktadır.
Bu proteinin tamamı yumurta sarısında bulunur. Temel besin kaynaklarımızla karşılaştırıldığında yumurta, protein içeriği yüksek gıdalar sınıfında ilk sıralarda yer almaktadır. Ayrıca yumurta proteini, diğer protein içeren gıdalara kıyasla daha yarayışlıdır.
Yumurta kabuğu kalsiyum desteği olarak kullanılabilir mi?
Evet. Bu amaçla 2 yöntem kullanılabilir.
1. Yöntem (Kabuk Tozu) :
Yumurta kabukları iyice yıkanarak yumurta akından ayrılır. 5 – 10 dakika kaynatılarak olası patojen bakteriler yok edilir.
Kabuklar kurutulduktan sonra ince öğütülür. Ağzı kapalı kaplarda saklanır. Yarım çay kaşığı kabuk tozunda yaklaşık 400 mg kalsiyum bulunur. Osteoporozisli hastalarda kabuk tozunun 400 mg magnezyum sitrat ve D Vitamini ile tüketilmesi önerilmektedir.
Kabuk tozunu kalsiyum sitrat formunda tüketmek için ½ çay kaşığı kabuk tozu ½ limon suyu ile karıştırılır. Çıkan kabarcıklar bitince (oda sıcaklığında 3 – 4 saat sonra) içilir.
2. Yöntem (Limon Suyunda) : Küçük bir kavanoza 1 yumurta koyulur. Üzerini örtecek kadar taze limon suyu ilave edilir.
Kavanozun ağzı iyice kapatılarak bozdolabına konur. Günde 3 – 4 kez çalkalanır. Limon suyu taze ise 2 – 3 gün sonra kabarcık çıkışı durur.
Yumurta kabuğu erir. Yumurta limon suyundan çıkartılarak normal olarak kullanılabilir. Kalan çözelti çalkalanarak başlangıçta 1 çay kaşığı tüketilir. İlerleyen günlerde miktar artırılabilir.
Çünkü limon suyunda eriyen kalsiyum miktarını hesaplamak zordur. Yumurta limon suyunda daha uzun süre tutulursa limon suyunu emerek şişer ve kabukaltı zarı yırtılabilir.
Bu nedenle yumurta en çok 3 – 4 gün sonra limon suyundan çıkartılmalıdır.
onedio
